Çevresini Gören ve Anlatan İlk Şair: Nedim

[HayalGibi]

Divan şairi olarak biliyoruz. (D:1681?- İstanbul-Ö.1730) Asıl adı Ahmed olan Nedim’in soyunun Mevlana’ya kadar uzandığı ifade ediliyor. Sultan III. Ahmed döneminde iyi bir öğrenim görerek, yetişerek müderris oldu.

Gençliğini alimlerin arasında geçirdi. Sadrazam Şehid Ali Paşa ve sonra Nevşehirli Damad İbrahim paşa tarafından korundu. Padişah III. Ahmed’in huzurunda yapılan tefsir (Kuran-ı Kerim’i anlama ve açıklama) derslerine katıldı, şiirleriyle de takdir kazandı.

Kadılık ve Müderrislik yapan Nedim, Damat İbrahim Paşa’nın özel kütüphanesinin memurluğunu yaptı.

Bazı şiirlerinde, geride bıraktığı “manevi sohbet” meclisleri ile içki alemleri arasında bocaladığına dair beyitleri bulunan Nedim, hayatının büyük bir kısmını devlet büyüklerinin yanında, Çırağan eğlencelerinde, içki meclislerinde, gül ve lale bahçelerinde geçirmiş olup, son yıllarında cinnet belirtileri gösterdiği yönünde bilgiler bulunuyor.

Divan Şairi Nedim’in, Patrona Halil İsyanı (1730) sırasında korkarak çıktığı Beşiktaş’daki evinin damından düşerek öldüğü Mezarının Karacaahmet’te, Çiçekçi durağının karşısında olduğu bilinmektedir.

Lale Devri diye anılan zevk ve eğlence dönemini şiirlerinde büyük bir başarıyla yansıtan Nedim’in şiirleri, döneminin İstanbul’unu; eğlence anlayışı, eğlence yerleri, gelenek ve giyiniş biçimlerini tanıtması bakımından tarihi bir önem taşımaktadır.

Lale Devri’nin; lale adlarını, sürülen kokulara, kürklere, kumaşlara, sarayların, çeşmelerin mimari üsluplarına varıncaya kadar bütün özellikleri Nedim’in şiirlerinde yeralmıştır, yansıtılmıştır.

Nedim, genellikle Divan şiiri formlarına sadık kalırken, yenilikler denemekten de çekinmemiştir. Nedim’in şiirlerinde sergilediği yüksek lirizm, mistik bir görünüm arzetmez. O, tasavvuf ve din konularına yönelmeden insani duyarlılıkları dile getirdiği şiirlerinde aşk, şarap, sevgilinin güzelliğinin övgüsü gibi temaları işlemiştir. Şiirlerinde başarılı ve gerçekçi doğa tasvirleri de önemli bir yer tutar.

Nedim’in devlet büyükleri için yazdığı kasidelerin methiye bölümlerinde ise pek samimi olmadığı görülür. Dikkatlice okununca bahsettiği, sözettiği kişi ve kişileri alttan alta, yani kapalı biçimde iğnelediği görülür.

Nedim’in Divan’ında Farsça ve Arapça şiirleri, rubai ve gazelleri de vardır. Divan’ı önce Halil Nihat (1922), sonra Abdülbaki Gölpınarlı (1951) tarafından bastırılmıştır. Hayatı Halit Fahri Ozansoy’un “Nedim” (1932), Faik Ali Ozansoy’un “Nedim ve Lale Devri” (1950) adlı oyunlarına konu olmuştur.

NEDİM’in “Şarkı” sından:

Bir sefa bahşedelim, gel şu dil-i na-şada,

Gidelim serv_i revanım yürü Sa’d-abad’a,

İşte üç çifte kayık iskelede amade,

Gidelim serv-i revanım yürü Sa’ad-abad’a.


HAKKINDA YAZILANLARDAN:

1- Nedim, çevresini gören ve anlatan ilk şairdir. Yaşadığı şehri, İstanbul’u şiire sokmuştur (Haluk İpekten)

2- Nedim’in bahsettiği güzeller bir derinliğin ortasında kımıldanırlar. Gölgenin yerini, gölgesini beraberinde taşıyan yaratık alır (Ahmet Hamdi Tanpınar, Edebiyat üzerine Makaleler-1969)



KAYNAK: Işık, İhsan; Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (Cilt, 6, Ankara-2007)